गहू पेरनीनंतर 48 तासात हेच तननाशक फवारा, गवताची काडी उगनार नाही ; गहू पिकामध्ये तण नियंत्रण करणे हे अधिक उत्पादन मिळवण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे. सध्या बाजारात तणनाशकांचे दोन मुख्य प्रकार उपलब्ध आहेत: ‘प्री-इमर्जन्स’ (Pre-emergence) आणि ‘पोस्ट-इमर्जन्स’ (Post-emergence).
पेरणीनंतर लगेच, म्हणजे तण उगवण्यापूर्वी ‘प्री-इमर्जन्स’ तणनाशकाची फवारणी करणे सर्वोत्तम आहे. या पद्धतीमुळे तण उगवतच नाही आणि गहू पिकाला कोणताही ‘झटका’ (पिवळे पडणे किंवा वाढ थांबणे) बसत नाही. याउलट, तण उगवल्यानंतर (साधारणपणे २०-२५ दिवसांनी) जर ‘पोस्ट-इमर्जन्स’ तणनाशक वापरले, तर अनेकदा गहू काही दिवसांसाठी पिवळा पडतो आणि त्याची वाढ थांबते. त्यामुळे शक्य असल्यास ‘प्री-इमर्जन्स’ तणनाशक वापरण्यास प्राधान्य द्यावे.
पेरणीनंतर लगेच वापरण्यासाठी शिफारस केलेले तणनाशक
ज्या शेतकऱ्यांनी नुकतीच गव्हाची पेरणी केली आहे, त्यांनी पेरणीनंतर ७२ तासांच्या आत तणनाशक फवारणी करावी. यासाठी पीआय (PI) कंपनीचे अवकीरा (Avkira) आणि बंकर (Bunker) या दोन तणनाशकांचे मिश्रण वापरण्याची शिफारस करण्यात आली आहे. हे मिश्रण पंजाब आणि हरियाणासारख्या प्रमुख गहू उत्पादक राज्यांमध्ये खूप लोकप्रिय आहे. या मिश्रणाचे एक वैशिष्ट्य म्हणजे ते दोन टप्प्यात काम करते: सुरुवातीला ते तणाला उगवण्यापासून थांबवते आणि जेव्हा गहूला दुसरे पाणी (२० ते २५ दिवसांनी) दिले जाते, तेव्हा ते पुन्हा सक्रिय होते. त्यामुळे दुसरे पाणी दिल्यानंतर चुकूनही कोणते तण उगवले तरी ते नष्ट करण्याचे काम हे मिश्रण करते. प्रति एकर फवारणीसाठी अवकीरा ६० ग्रॅम आणि बंकर 1 ते 1.5 लिटर (२०० लिटर पाण्यातून) या प्रमाणात वापर करावा.
तण उगवल्यानंतरचे पर्याय आणि फवारणीसंबंधी महत्त्वाचे नियम
जर आपल्या गहू पिकामध्ये तण उगवलेले असेल, तर ‘पोस्ट-इमर्जन्स’साठी दोन प्रभावी पर्याय सुचवण्यात आले आहेत. पहिला पर्याय म्हणजे यूपीएल (UPL) कंपनीचे वेस्टा (Vesta) तणनाशक, ज्याचा डोस १६० ग्रॅम प्रति एकर आहे. दुसरा पर्याय म्हणून एफएमसी (FMC) कंपनीचे अलग्रीप (Algrif) आणि डायनोफ (Dinof) हे मिश्रण वापरू शकता. यासाठी प्रति एकर अलग्रीप ८ ग्रॅम आणि डायनोफ १६० ग्रॅम या प्रमाणात वापर करावा.
तणनाशक फवारणी करताना काही गोष्टींची काळजी घेणे अत्यंत आवश्यक आहे. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, कंपनीने सांगितलेला अचूक डोस प्रति एकर वापरणे बंधनकारक आहे, डोस वाढवल्यास किंवा कमी केल्यास परिणामांवर विपरित परिणाम होऊ शकतो. तसेच, फवारणीसाठी प्रति एकर किमान १५० ते २०० लिटर पाणी वापरणे आणि फवारणीच्या वेळी जमिनीत पुरेसा ओलावा (वाफसा पद्धत) असणे आवश्यक आहे, ज्यामुळे तणांवर १००% नियंत्रण मिळण्यास मदत होते.
